«Զինվորի համար քաղաքական հայացքները պետք է լինեն երկրորդական»

Մայիսին մենք նշեցինք Հայաստանի առաջին հանրապետության ստեղծման 95-ամյակը, Շուշիի ազատագրումը, Հայրենական պատերազմում տարած հաղթանակը:
Պատմական գիտությունների թեկնածու, ԵՊՀ ռեկտորի օգնական ԳԵՎՈՐԳ ՄԵԼՔՈՆՅԱՆԸ մեզ հետ զրույցում նշում է այն դասերը, որ մենք պետք է քաղենք առաջին հանրապետության սխալները չկրկնելու համար:

«Առաջին հանրապետությունն ունեցավ ընդամենը երկու տարվա կյանք, բայց իրականացվեց հայ ժողովրդի 5,5-դարյա երազանքը` ունենալ անկախ պետականություն, անկախ ազգային բանակ: Այսօր` 95 տարի անց, մենք պետք է վերագնահատենք մեր պատմությունը, ինչը խիստ կարևոր է երրորդ հանրապետության համար: Մենք պետք է ոչ միայն վերագնահատենք պատմությունը, այլև ուսումնասիրենք այն բացերը, թերությունները, որոնք թույլ տվեցինք 20-րդ դարասկզբին, որոնք, ինչու չէ, եղան նաև առաջին հանրապետության կործանման և տարածքային մեծ կորուստների պատճառ: Մենք այսօր պետք է զուգահեռներ տանենք առաջին հանրապետության և այսօրվա Հայաստանի Հանրապետության ներքին ու արտաքին քաղաքականության համատեքստում: 95 տարում, իհարկե, մեծ փոփոխություններ են եղել արտաքին հարաբերություններում, բայց հարևանների հետ փոխհարաբերություններում փոփոխություններ գրեթե չկան: Լարված, չկարգավորված հարաբերությունները շարունակվում են Թուրքիայի Հանրապետության հետ: Տարածքային խնդիրներ կան Ադրբեջանի հետ, տնտեսական չլուծված հարցեր` Վրաստանի հետ: Այսինքն, զուգահեռներ տանելով` տեսնում ենք, որ 20-րդ դարասկզբին առկա արտաքին քաղաքական ասպարեզում խնդիրները գրեթե նույնն են նաև այսօր: Շատ կարևոր է պատմությունից դասեր քաղելը, և այն սխալները, որ թույլ ենք տվել 1918-20 թվականներին, թույլ չտանք այսօր, որպեսզի չունենանք կորուստներ ու հետագայում չփորձենք մեղավորներ փնտրել»,- ասում է Գևորգ Մելքոնյանը:
Պատմաբանը նկատում է, որ ինչպես առաջին, այնպես էլ երրորդ հանրապետությունները ձևավորվեցին հաղթանակների վրա: Այս երկու փաստերը վկայում են, որ մեր ժողովուրդը պետք է ապավինի միայն սեփական ուժերին, և միայն հաղթանակներն են պետականության ստեղծման ու պահպանման գրավականը. «Ի տարբերություն առաջին հանրապետության, որ իր արտաքին հարաբերությունների վեկտորը, ցավոք, հիմնականում կենտրոնացրել էր միայն Անտանտի պետությունների շուրջ և կարծես, ավելի շատ տանում էր հակաբոլշևիկյան գիծ, ինչը կործանարար եղավ և տարածքային խնդիրների պատճառ դարձավ, այսօրվա մեր հանրապետությունը, բարեբախտաբար, կարողանում է շատ լավ հարաբերություններ պահպանել և՛ եվրոպական երկրների, և՛ ԱՄՆ-ի, և՛ իր ռազմավարական դաշնակից Ռուսաստանի հետ: Այս առումով, կարծես, որոշակի դասեր քաղել ենք պատմությունից և հասկանում ենք, որ բացարձակ միակողմանի քաղաքականությունն անթույլատրելի է»:
Առաջին հանրապետության կործանման պատճառների մասին տարբեր տեսակետներ են առաջ քաշվում: «Ոմանք ասում են` առաջին հանրապետությունն ի սկզբանե դատապարտված էր կործանման, քանի որ միջազգային իրավիճակն այլ էր, բոլշևիկյան Ռուսաստանն այլ խնդիր էր դրել Կովկասում: Ոմանք էլ կարծում են, որ եթե ճիշտ քաղաքականություն վարվեր, նման կորուստներ չէինք ունենա, ինչին էլ հակված եմ ես: Այո, Հայաստանի խորհրդայնացումն անխուսափելի էր, որովհետև մենք չէինք կարող դիմագրավել բոլշևիկյան Ռուսաստանին, բայց կարող էինք ճիշտ կողմնորոշման դեպքում, ինչպես դա արեց Ադրբեջանը, չունենալ տարածքային կորուստներ: Ինչո՞ւ Հայաստանն այդքան թույլ գտնվեց 1920 թ. թուրք-հայկական պատերազմում, սրա մասին շատ քիչ ենք խոսում, բայց պետք է բացենք փակագծերը: Ո՞րն էր պատճառը, որ 1918 թ. կիսամաշ հագուստներով, վատ զինված, կիսասոված բանակը կարողացավ հաղթանակներ տանել Բաշ Ապարանում, Ղարաքիլիսայում, Սարդարապատում, բայց նույն բանակը, որի դրությունը համեմատաբար լավ էր, որն անգլիացիների կողմից ստացել էր զենք-զինամթերք, հագուստ, 1920 թ. կրեց խայտառակ պարտություններ, և առանց որևէ կրակոցի թշնամուն զիջեցինք Կարսը, որտեղից էլ սկսվեց պարտությունների շարանը: Ի տարբերություն 1918-ի` 1920 թ. հայոց ազգային բանակը գտնվում էր բարոյալքված վիճակում: 1919-20 թթ. քաղաքական գործընթացները ներթափանցել էին ազգային բանակ, որտեղ զինվորները սկսել էին խաղալ բոլշևիկ-մենշևիկ-դաշնակցական, ինչն անթույլատրելի է: 1920 թ. քաղաքական հայացքների, քաղաքական տարաձայնությունների պատճառով հայոց ազգային բանակը սկսեց կրել խայտառակ պարտություններ: Դա մենք տեսնում ենք նաև խորհրդային ֆիլմերում. «Նվագախմբի տղաները» դրա ապացույցն է: Այս ամենից մենք պետք է դասեր քաղենք: Ցավոք, մեր օրերում նկատում ենք, որ որոշ ուժեր ցանկանում են բանակը ներգրավել քաղաքական գործընթացներում, բանակում տեղի ունեցող իրադարձությունները ներկայացնել քաղաքական ենթատեքստում: Մենք դա պետք է թույլ չտանք, որպեսզի բանակը լինի է՛լ ավելի ամուր: Զինվորի համար քաղաքական հայացքները պետք է լինեն երկրորդական: Զինվորը երբեք չպետք է ունենա կուսակցական մտածողություն և պետք է հասկանա, որ առաջին գծում կանգնած` ինքը պաշտպանում է և՛ պահպանողականներին, և՛ լիբերալներին, և՛ ամբողջ ժողովրդին: Սա է առաջին հանրապետության ամենամեծ խորհուրդը, որին մենք պետք է հետևենք: Մեր պետության անվտանգության ամենամեծ երաշխիքը մեր ազգային բանակն է»,- եզրահանգում է Գևորգ Մելքոնյանը:

Լիլիթ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• «451° ըստ Ֆարենհայթի»
• ՈՒրիշ տեղ չկա՞ր
• «24 ժամ ե­ղել ենք տար­բեր զեն­քե­րի հրե­տա­կոծ­ման տակ»
• «Ադր­բե­ջա­նը, Թուր­քիան ու ֆոս­ֆո­րա­յին զենքն Ադր­բե­ջա­նին մա­տա­կա­րա­րող­նե­րը պետք է պա­տաս­խան տան դա­տա­րա­նի ա­ռաջ»
• «Մեր բո­լո­րի ճա­կա­տա­գի­րը սահ­մա­նին կանգ­նած հայ զին­վո­րա­կա­նի ձեռ­քում է»
• Կա­րե­նին անհ­նար էր չհար­գել, նույ­նիսկ հա­կա­ռա­կորդ­նե­րը նրան ըն­դու­նում էին որ­պես լե­գենդ, որ­պես ժայռ, որ­պես հե­ղի­նա­կու­թ­յուն
• Եկե­ղե­ցին գո­յութ­յուն ու­նի 2000 տա­րի և գո­նե ա­ռա­ջի­կա 2000 տար­վա հա­մար պետք է ա­պա­հո­վի ե­կող սե­րունդ­նե­րի հոգևոր կա­րիք­նե­րը
• «Լճա­շեն­ցի­նե­րի միա­վոր­ման» դռ­նե­րը բաց են բո­լոր լճա­շեն­ցի­նե­րի առջև
• «Ար­տա­կարգ դրու­թ­յու­նը կանց­նի, բայց բո­լոր ծնող­նե­րի, ա­շա­կերտ­նե­րի, ու­սու­ցիչ­նե­րի հա­մար կմ­նա մի շատ լավ նո­րա­մու­ծու­թ­յուն՝ հե­ռա­վար ու­սու­ցու­մը»
• «ՌԴ-ն կա­րող է գնալ հա­րա­բե­րու­թ­յուն­նե­րի վատ­թա­րաց­ման ճա­նա­պար­հով, ե­թե Թուր­քիան շա­րու­նա­կի ազ­դե­ցու­թ­յան գո­տին ընդ­լայ­նե­լու քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նը»
• «Ռա­յա­նէյր»-ը հա­տուկ սպա­սար­կում է ի­րա­կա­նաց­նում
• Յա­կուտս­կի հայ­կա­կան կի­րակ­նօ­ր­յա դպ­րո­ցի սա­նե­րը նշե­ցին Ա­մա­նո­րը
• «Հա­յաս­տա­նը եր­գող ժայ­ռե­րի եր­կիր է, և ես ե­րա­զանք ու­նեմ նվա­գելու այդ ժայ­ռե­րի մեջ»
• Նպա­տա­կը դիր­քա­պահ զին­վո­րի անվ­տան­գու­թ­յունն է
• «Ադր­բե­ջա­նում պետք է տե­ղի ու­նե­նա հա­մա­կար­գա­յին փո­փո­խու­թ­յուն, որ­պես­զի կա­ռու­ցո­ղա­կան երկ­խո­սու­թ­յուն ակն­կա­լենք»
• Յակուտսկի հայերն ակտիվ մասնակցություն են ունենում եկեղեցական բոլոր տոներին
• Ստամբուլում հաղթանակ է տարել ընդդիմությունը. ի՞նչ կանի Էրդողանը
• Քրիստոնեական և հոգևոր գիտելիքների ճիշտ ուղղորդում դասընթացի միջոցով
• «Ինձ համար Արամ Իլյիչը սրբություն է»
• «ԱԳՆ-ն պետք է ավելի շատ կենտրոնանա հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման, քան Ցեղասպանության ճանաչման խնդրի վրա»

Մեկնաբանություններ